Voorzitter Juncker, krijgen we voor Valentijn onze democratie terug?

De Groenen/EVA in het Europees parlement willen een herziening van de comitologie-procedure zodat besluiten transparanter en democratischer worden en gebaseerd zijn op onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek. Dit is een uitgelezen kans om de beslissingsmacht terug in eigen handen te nemen en te zorgen voor de bescherming van onze gezondheid, de mensenrechten en het milieu.

Het commercialiseren van een potentieel gevaarlijke en vooral ongewenste substantie is vandaag de dag in Europa heel eenvoudig via het weinig transparante en ondemocratisch beslissingsproces dat ‘comitologie’ heet. (Zie: “Breng je product op de markt in vier eenvoudige stappen” voor meer details). Vandaag komt de Europese Commissie met een lang verwacht wijzigingsvoorstel van de procedure, die producten, zoals (de invoer van) ggo’s, genetisch gewijzigde zaden of actieve substanties in gewasbeschermingsmiddelen, voor de verkoop op de interne markt kan goedkeuren.

Commissievoorzitter Juncker heeft het ondemocratische systeem zelf al diverse malen bekritiseerd en opgeroepen tot een hervorming ervan. Vandaag steken de lidstaten zich namelijk weg achter zogenaamde onpopulaire besluiten: wel door de Europese Commissie eerst zelf te laten beslissen en haar vervolgens met de vinger te wijzen voor het genomen besluit.

Dit totaal ondoorzichtige proces (namen van nationale experten en details over de stemming zijn vaak moeilijk te achterhalen) leidde al meermaals tot een patstelling in gevoelige onderwerpen zoals ggo’s of pesticiden[1].

Waarover gaat het? Een beslissing wordt alleen genomen als er een gekwalificeerde meerderheid is: 55% van de lidstaten die 65% van de Europeanen vertegenwoordigen. Door de bijna systematische onthouding van sommige ‘grotere’ lidstaten (zoals Duitsland, Italië en Frankrijk) en - daaraan gekoppeld - de incompetentie van de Europese Commissie om de lidstaten te overtuigen van de betekenis van dergelijke goedkeuringsvoorstellen, eindigen we vaak zonder een beslissing.

Dat brengt de Commissie in een moeilijke situatie: ofwel duwt het de goedkeuring door en gaat ze voorbij aan de politieke tegenstand; of ze beslist tegen de belangen van de industrie in, die hen verwijt niet ‘op wetenschappelijke basis’ te beslissen.

Dat verschillende lidstaten dit ‘onaanvaarde beslissingen van Brussel’ noemen - die hun eigen regeringen overigens ondersteund hebben in het permanent comité - is voor de Commissie een goede reden om de procedure te veranderen en niet langer met de hete aardappel te blijven zitten.

Het hele debat neemt ook de rol van de experten in het Europese besluitvormingsproces op de korrel. Voor alle duidelijkheid: het is niet het belang van expertise of wetenschap die in twijfel wordt getrokken, wel integendeel.

Gebrek aan wetenschappelijke ernst

We trekken de hele Europese besluitvorming in twijfel precies omwille van het gebrek aan wetenschappelijke ernst: evaluatie-instanties zoals het Europees Voedselveiligheidsagentschap (EFSA) baseren hun conclusies vaak op onderzoek dat niet is gepubliceerd of geen peer review kreeg en vaak rechtstreeks door de industrie is afgeleverd.

De situatie is ronduit belachelijk: vier groene parlementsleden hebben het laatste jaar gepoogd om toegang te krijgen tot de studies en documenten waarop EFSA haar besluit baseerde om de onkruidverdelger glyfosaat toe te laten, tot zover zonder succes. De adviezen worden vaak bediscussieerd door onbekende nationale experten waarvan onduidelijk is of ze banden hebben met de industrie. Bovendien worden deze besluiten achter gesloten deuren genomen.

Ook al gaat het om een beperkt aantal domeinen (meestal inzake gewasbescherming en ggo’s, maar ook andere gezondheidsgerelateerde onderwerpen zoals uitstoot van wagens), het systeem faalt, deze comitologieprocedure is onaanvaardbaar en de hervorming ervan is welkom.

We hopen nu op een nieuw systeem waarbij wetgevers verantwoorde besluiten kunnen nemen die transparant zijn en gebaseerd op echt en peer-reviewed wetenschappelijk onderzoek en onafhankelijke expertise, als onderdeel van een globaal en coherent Europees project.

Dit zal niet lukken met halfslachtige voorstellen. Daarom roepen we de Commissie op om een moedige beslissing te nemen die het vertrouwen van de Europeanen waard is: besluiten die overgelaten worden aan experten in een comité kunnen enkel als het gaat om echt technische kwesties, niet als het een politieke keuze betreft. In dat geval is een democratisch proces noodzakelijk.

De industrie liet via een open brief al weten gekant te zijn tegen de hervorming en roept de Commissie op om haar voorstellen in te trekken, nog voor ze zijn kenbaar gemaakt. Straks weten we wat Juncker voor Valentijn in petto heeft...